Een belangrijk onderdeel voor een goed gelijkende modelbaan is een gedetailleerd en functioneel seinstelsel zoals dat er in werkelijkheid ook stond. Op het station In Filisur stonden maar vier seinpalen, de inrijseinen buiten het emplacement niet meegerekend. Dat was te overzien. Maar wat er stond was bijzonder en niet zo maar in de winkel te verkrijgen.

"De vier van Filisur"

De heer Hofmann uit Gelterkirchen in Zwitserland maakt onder de merknaam MicroScale bijzonder fijn uitgevoerde seinpaaltjes. Die seinpaaltjes geven exact het voorbeeld weer. De seinen zijn handgemaakt. Die kosten natuurlijk wel wat, maar de aanschaf was zeker de moeite waard. ik kocht in eerste instantie de vier mastjes voor Filisur en later nog twee voor langs de vrije baan.

Er waren in 1990 slechts 3 soorten (licht)seinen in Filisur:

• Hoofdsein met twee lichten, rood en groen.
• Vertreksein bestaande uit een combinatie van een wit en groen licht schuin boven elkaar.
• Ontruimingssein bestaande uit een verlicht diagonaal wit kruis.

Het vertreksein was telkens aan de mast van het hoofdsein geplaatst. De ontruimingsseinen stonden gegroepeerd voor de richtingen Alvaneu en Wiesen en apart op het hoofdsein voor de richting Stugl/Stuls.

De betekenis van de lichten van het hoofdsein spreken voor zich: Rood is stop en groen betekend voorbijrijden toegestaan met de geldende baanvaksnelheid. Kennelijk gold voor het gehele emplacement een lage baanvaksnelheid want geen van de seinen gaf een snelheidsaanduiding aan, ook de inrijseinen niet.

Het vertreksein heeft dezelfde betekenis als het tonen van het vroegere "spiegel-ei"

Het ontruimingssein kennen wij niet, ik kom daar onder nog op terug.

Gevoeligheid voor inwatering

Na het aanbrengen van ballastgrind in de sporen en steenslag naast het ballastbed ontstond (na verloop van tijd) bij één van de seinpaaltjes kortsluiting. De led-lampjes brandden tegelijk of helemaal niet. Onderzoek wees uit dat ballastlijm, een water-houtlijm mengsel in de voet van de seinpaal was gelopen. Dat had na enige tijd roestvorming gegeven en daardoor kortsluiting veroorzaakt. 

Na overleg met de bouwer van de seinen is het seinpaaltje terug naar Zwitserland gestuurd en daar gerepareerd. Het heeft in totaal drie maanden geduurd voordat ik het seintje weer terug had. De bouwer maakt de seinen zelf naast zijn andere werk. Maar het sein is met een nieuwe voet en nieuwe bedrading weer als nieuw. Voor deze reparatie, inclusief verzending, was ik slechts € 53 kwijt. 

Het sein staat er weer.

Bij het afwerken van de voet zal ik gaan werken met een vooraf aangemaakt grind-lijm mengsel.

Een plaatje zal de diep genoeg liggende voet afschermen.

Het groepsuitrijsein in het programma Koploper

Het programma Koploper koppelt gewoonlijk een sein aan een blok. Koploper stuurt de treinen van blok naar blok en laat de seinen in die blokken daarop reageren. In een standaard station heeft elk vertrekspoor een uitrijsein, nog voor de wissel(s). In Filisur stonden de uitrijseinen voor alle drie richtingen achter de wisselstraat. Het waren groepsuitrijseinen en konden voor elk vertrekspoor van toepassing zijn. Ook deze seinen zijn door Koploper goed te schakelen. Het sein is in te voeren als rangeersein en aan de wisselstraten te koppelen. Het sein toont groen bij een ingestelde rijweg en valt weer op rood bij de eerste bezetmelding na de wisselstraat. Het werkt perfect.

Het Räumungssignal in het programma Koploper

Een bijzonder signaal was het Räumungssignal, een wit diagonaal kruis. Dat sein gaf aan dat de betreffende sporen "geruimd" moest worden omdat er een treinbeweging verwacht werd.

Het was geen rangeersein dat gekoppeld werd aan wisselstraten. Het was slechts een visueel sein en had maar een beperkte waarde voor de beveiliging. Op de meeste plaatsen zijn deze seinen verwijderd. In Filisur stonden ze nog tot 2004.

Het is mij tot op heden niet duidelijk hoe deze seinen aangestuurd werden. Er is in de literatuur sprake van twee mogelijkheden:

1. Het sein toont automatisch het witte kruis bij een ingestelde rijweg.

2. De stationsbeambte stelt het sein handmatig.

Ik denk dat in Filisur mogelijkheid 1 van toepassing was. Ik heb echter op mijn modelbaan mogelijkheid 2 toegepast:

Het Räumungssignal licht op als ik handmatig een schakelaar op het bedieningspaneeltje omzet. Bij gedoofd sein krijgt Koploper een signaal via een eveneens aan de schakelaar gekoppelde bezetmelderuitgang. Met een speciale actie in Koploper blokkeert het programma dan de mogelijkheid om een rijweg in te stellen. Ik kan zo de treinbewegingen naar en van het station in de betreffende richting onderbreken en het rangeren op het station is daarmee ook beveiligd.

Het sein "Abfahrerlaubnis" in het programma Koploper

Pas bij het seinbeeld met oplichtend vertreksein (rechts) vertrekt de personentrein.

Een ander sein aan de mooie MicroScale mastjes is het sein voor de "Abfahrerlaubnis". Het is een klein seinbeeld van twee lampjes, wit en groen. Het heeft mij even tijd gekost om een oplossing te vinden voor een goede werking van dit vertreksignaal in Koploper. Het sein wordt namelijk in werkelijkheid niet direct getoond bij een groen seinbeeld, maar door een druk op de knop, door de stationsbeambte. Vergelijk het met het vroegere "spiegel-ei". De trein vertrekt dus niet direct bij een groen uitrijsein, maar pas na het verkrijgen van de "Abfahrerlaubnis". Het sein wordt alleen bij personentreinen gebruikt. Goederentreinen mogen wel direct vertrekken.

Ik laat in Koploper een speciale actie werken als een personentrein in een betreffende richting groen licht krijgt voor vertrek. Die speciale actie laat een decoder schakelen die het sein Abfahrerlaubnis laat branden. Maar, en daar zit de truc, met een andere in Koploper ingevoerde vertraging dan bij de vertrekkende trein is ingevoerd. Ik geef het treintype personentrein 7 seconden vertraging voordat deze werkelijk gaat rijden na het instellen van de rijweg. Ik geef de speciale actie 5 seconden vertraging voor het tonen van de Abfahrerlaubnis. In eerste instantie had ik meer vertraging ingesteld, maar dat duurde te lang. Bij het kruisen van de sneltreinen moet namelijk de eerste trein (spoor 2) direct weg na binnenkomst van de tweede (spoor 3).

Na passage van de eerste bezetmelder na het sein valt het seinbeeld terug op rood.

Een bijzondere schakeling voor een inrijsein.

Inrijden met 30 km/uur (Fahrbegriff 2) toegestaan, volgend sein toont het seinbeeld stop.

Na "de vier van Filisur" in 2016 heb ik in 2019 nog twee seinpalen aangeschaft. Aan het bovenliggende tracé kon een voorsein komen, behorend bij het (op de modelbaan niet zichtbare) inrijsein van Filisur (uit de richting Stugl/Stuls). Zie de eerste foto van deze pagina.

Aan het onderliggende tracé was een inrijsein mogelijk voor het schaduwstation "Alvaneu". Ook dat inrijsein kon ik in Koploper eenvoudig in de rijwegen opnemen, maar dan gaf het de seinstanden aan voor dat schaduwstation: alleen voor spoor 1 groen, voor spoor 2-4 groen-geel. Het voorsein zou bijna nooit groen gaan vertonen omdat bij mij zelden een trein in het schaduwstation doorrijdt. Ik heb het sein geschakeld alsof het werkelijke station Alvaneu zou volgen.

De sneltreinen (naar sporen 1 en 2) krijgen bij mij groen licht en ook een groen voorsein. Zij rijden (fictief) in Alvaneu door. De andere treinen krijgen groen-geel en een geel voorsein zoals op deze foto getoond. Zij worden (fictief) op het parallelspoor binnen genomen en moeten stoppen om een treinkruising af te wachten. Het sein wordt door Koploper aangestuurd, maar de gele lampen worden door de schakelaars op de wisselmotoren bepaald. Jammer genoeg schakelt Koploper eerst de seinen en daarna de wissels. Daardoor kan het sein heel even alleen groen vertonen om daarna over te gaan op groen-geel.

Door de beperkte ruimte wijkt de situatie op mijn modelbaan wat af van de werkelijkheid in Filisur (situatie van voor 2004). Maar de seinen op het emplacement zijn wel naar het werkelijke voorbeeld. Ze geven weer een stukje Filisur-gevoel!

Ik heb dit verhaal geschreven na het bestuderen van informatie op het internet, waaronder het Zwitserse Signalhandbuch 2010. Als iemand aanvullende informatie kan geven, of mogelijk een verbetering weet van wat hier geschreven is, hoor ik dat graag.

Het seinbeeld groen-geel (Fahrbegriff 2) betekent bij de RhB (smalspoor) een snelheid van 30 km/uur. Dit in afwijking van de 40 km/uur bij normaalspoor. Het seinbeeld groen-groen (Fahrbegriff 3) betekent bij de RhB 45 km/uur in plaats van 60 km/uur bij normaalspoor. Deze informatie is verkregen op het Albulamodell-Forum. Bedankt Willy en Michel!

Het Zwitserse Signalhandbuch 2010 is als PDF bestand te downloaden op de pagina Signalreglement op de site van MicroScale.

De seinpaaltjes zijn rechtstreeks te bestellen bij MicroScale en, wel zo makkelijk, in Nederland bij Alpenspoor.