Bovenleidingdraad uit fosforbronsdraad en geschilderd met zwart-groene verf.

Ik zag op het Albulamodellforum mooie voorbeelden van zelfbouw bovenleiding. Dat wilde ik ook proberen. Bij mislukking kon altijd nog teruggevallen worden op het Sommerfeldt Profidraht. Ik liet mij door andere bouwers voorlichten en kocht fosforbronsdraad bij Völklein Modellbau (Weichen-Walter). Voor de rijdraad 0,3 mm en voor de hangdraden en draagkabel 0,2 mm. Het fosforbrons wordt in Duitsland ook Bronzefederdraht genoemd. De technische kwaliteitsaanduiding is "CuSn6 verenhard".

Het grote verschil met kant en klaar verkrijgbare bovenleiding is dat bij deze zelfbouw de gehele rijdraad en later ook de draagkabel uit één stuk opgehangen en afgespannen zijn. Dus geen afzonderlijke stukjes tussen de masten! Dat betekent wel solderen op de modelbaan en niet op een makkelijke werktafel.

Bij het grote voorbeeld wordt eerst de draagkabel bevestigd en daaraan de rijdraad opgehangen. Dat kan op de modelbaan niet. In model heb ik eerst de rijdraad bevestigd en onder spanning gezet. Daarop zijn de hangdraden gesoldeerd en pas daarna is de draagkabel aangebracht.

Om alles uit te proberen is op de werktafel eerst een proefstuk gemaakt:

Om de dunne draden goed te solderen is naast een vaste hand en veel geduld ook een vaste ondergrond noodzakelijk. 

Ook op de baan zijn steunpunten voor pols (en soms arm) nodig, daarover later meer. 

Allereerst wordt de rijdraad gespannen. Op de modelbaan tussen een vast punt aan de ene zijde en een veer aan de andere zijde. Onder de bevestigingspunten zijn blokjes geplaatst zodat de rijdraad vast ligt en onder de uithouder aan de mast gesoldeerd kan worden.

Daarna wordt een plank onder de rijdraad gezet en de rijdraad vastgeplakt aan die plank of op wit papier. Ik maak de hangdraden vooraf op maat, buig het bovenste stuk wat om en geeft ze een voetje van 2 mm. Het voetje wordt op de rijdraad gesoldeerd. Als dat in één keer goed gaat geeft het een voldoende sterke verbinding. Door de hangdraden een juiste maat te geven kan de draagkabel doorgebogen getrokken worden, door de oogjes aan de masten en onder de omgebogen hangdraden. De draaduiteinden op de foto zijn hier nog te lang. Slechts enkele millimeters is genoeg en maakt het makkelijker om de draagkabel in te hangen.

Na het plaatsen van de hangdraden wordt de draagkabel getrokken. Deze wordt slechts heel licht gespannen zodat draagkabel en hangdraden voldoende strak staan. De draagkabel mag de rijdraad niet omhoog trekken. 

Ik ben begonnen met de bovenleiding achter op de modelbaan. Door daarna naar voren te werken zat de al aangebrachte bovenleiding mij niet in de weg. Het achterste spoor lag zo ver weg dat hiervoor wel een extra tafel nodig was die boven het emplacement gezet kon worden.

Het nauwkeurig afspannen en vastzetten van de rijdraad is niet eenvoudig! Vooral het in een scherpe (straal < 50 cm) bocht monteren onder afspanning kost veel tijd voor goed nadenken en aanbrengen van hulpdraden. Hier wordt de rijdraad ook om de uithouders gebogen zoals ook bij Sommerfeldt rijdraden gebruikelijk is. De zijwaartse kracht is hier anders te groot. 

Na het afspannen van de rijdraad moet worden proefgereden. Hiervoor is een stroomafnemer op de loc aangepast. Het veertje van de stroomafnemer is zodanig uitgetrokken dat de stroomafnemer met slechts geringe druk geluidloos tegen de rijdraad glijdt.

Vooral de zijwaartse ligging van de rijdraad dient gecontroleerd te worden, zeker in scherpe bogen.

Proefrijden onder de afgespannen rijdraad.

Daarna worden de hangdraden en de draagkabel aangebracht. Ik heb als laatste bewerking alle draden donkergroen geverfd. Het brons reflecteerde te veel in de led-spots en het kleurverschil tussen het brons en het tin bij de verbindingen was te groot. De gebruikte verf: Revell 40 zwartgroen.

Na het bovenliggende tracé is de emplacementsbovenleiding aangebracht. Ook hier is gewerkt in de volgorde rijdraad-hangdraden-draagkabel. Op het emplacement waren 8 bovenleidingtrajecten nodig. Gedurende twee maanden is 60 m bronsdraad verwerkt en zijn 300 hangdraden op maat gebogen en gesoldeerd. Het voorbeeld Filisur is weer zo veel mogelijk gevolgd. Het weglaten van een wisselverbinding kon niet in de bovenleiding. De karakteristieke kruiswisselverbinding is nu alleen in de bovenleiding zichtbaar.

Na het aanbrengen van de bovenleidingdraden zijn ook de Bemo wisselstellers geplaatst (niet functioneel). 

Voor de dwarsverbindingen in de portalen is 0,25 mm gitaarsnaar gebruikt, nikkel omhuld metaal, RotoSound NP010. 

Aan de dwarsverbinding zijn uithouders gesoldeerd van 0,5 mm staal van Sommerfeldt.

Af te spannen kabels zijn bevestigd aan de afspanimitaties van Swiss Model Rail. Deze zijn verstevigd met gitaarsnaar omdat de trekhaakjes geen grote afspankracht kunnen hebben.

Voor de afspanning zorgt een 9 mm veertje uit de Orthodontie. 

Op onderstaande afbeeldingen nog een inkijkje in één van de tunnelportalen. Ik had de tunnelportalen niet voorbereid op eigengemaakte bovenleiding. De rijdraad solderen aan een uithouder in het tunnelportaal was naderhand niet mogelijk. Ik heb in alle tunnelingangen de volgende constructie gemaakt:

1. De rijdraad van buiten wordt recht gespannen naar een vast punt.

2. Voor het volgende veld in de scherpe bocht is een tweede rijdraad in de tunnelingang om het aanwezige stangetje gebogen en met secondelijm geborgd.

3. Voor de draagkabel is een gaatje geboord in het portaal.

4. Na het portaal neemt tunnelbovenleiding het over.